قلعه رودخان

قلعه رودخان یا قلعه حسامی، قلعه ای تاریخی است که ۲٫۶ هکتار مساحت و ۶۵ برج و بارو و دیواری به طول ۱۵۰۰ متر دارد. این قلعه در ارتفاعی بیش از ۶۰۰ متر، در بلندترین نقطه کوه واقع شده است. در حال حاضر بیشتر مساحت آن در قالب طرح پارک جنگلی، سنگ چین و شن ریزی شده است.

رطوبت بیش از حد هوا باعث رویش گیاه در لابه‌لای دیوارهای قلعه و پوسیدگی آنها شده، اما با این حال در مقایسه با قلعه‌های دیگر، رودخان سالم مانده است. انتخاب مکان مناسب، ‏بهره گیری از مصالح مقاوم، استفاده از شیوه های مختلف معماری و ایجاد اشکال ‏هندسی متنوع، عظمت خاصی به این مجموعه داده است.

تاریخچه قلعه رودخان

برخی از کارشناسان، ساخت قلعه را در دوران ساسانیان و مقارن با حمله عرب‌ها به ایران دانسته‌اند. در دورهٔ سلجوقیان این قلعه تجدید بنا شده و از پایگاه‌های مبارزاتی اسماعیلیان الموت بوده است.

بر روی کتیبه سردر ورودی قلعه که اکنون در موزهٔ گنجینهٔ رشت نگهداری می‌شود، درج شده که این قلعه در سال ۹۱۸ تا ۹۲۱ هجری قمری برای سلطان حسام‌الدین تجدید بنا شده است. امیره حسام الدین دباج فومنی (مظفرالسلطان)، فرمانروای بیه‌پس اولین قدرت منطقه‌ای بود که از اطاعت از صفویان سرپیچی کرد، و قلعه رود خان را بازسازی کرد تا از آنجا به مقاومت بپردازد ولی موفقیتی به دست نیاورد و به دربند گریخت و نهایتاً دستگیر و در تبریز اعدام شد.

برای نخستین بار در سال ۱۸۳۰ میلادی آلکساندر شودزکو خچکو محقق لهستانی الاصل هنگام تحقیق در گیلان متوجه قلعه رودخان شد و در یادداشت های خود موقعیت این بنا را به ثبت رساند.

وجه تسمیه قلعه رودخان

این قلعه به زبان اهالی آن منطقه که تالش هستند قله رخون نامیده می شود. چون این قلعه تاریخی در کنار رودخانه بنا شده، آن را قلعه رودخانه ای، قله روخون، نامیده اند. سپس به مرور زمان به قلعه رودخان تبدیل شده است. قلعه رودخان در دوران های تاریخی به نام های قلعه هزارپله، حسامی، سکسار، سگسار و سگسال نیز خوانده شده است.

معماری و ویژگیهای قلعه رودخان

قلعه رودخان از دو بخش ارگ (محل زندگی حاکم و حرمسرای وی) و قورخانه (محل فعالیت های نظامی و زندگی سربازان)، تشکیل شده است. ارگ قسمت غربی شامل دروازه ورودی، چشمه، حوض، آب انبار و سردخانه، حمام، آب ریزگاه، شاه نشین و تعدادی واحد مسکونی است که به وسیله برج و باروهایی محصور شده اند. بخش شرقی قلعه شامل دوازده ورودی، زندان، درب اضطراری، حمام و آبریزگاه است. قلعه کلاً دو ارگ و شانزده قراول خانه دارد.

ارگ در قسمت غربی این بنا در دو طبقه واقع شده و جنس آن از آجر است. قراول‌خانه‌ها در قسمت شرقی در دو طبقه با نورگیرها و روزنه‌های متعدد بر اطراف مسلط است. چشمه‌ای نیز میان قلعه و گودترین محل آن وجود دارد.

۴۰ برج دیده‌بانی دور تا دور قلعه را احاطه کرده که اتاق‌های هشت ضلعی آن با طاق‌های گنبدی پوشانده شده است. دور تا دور دیوارها و برج‌ها روزنه‌هایی شیب‌دار دیده می‌شود که برای ریختن مواد مذاب و تیراندازی تعبیه شده‌اند. لازم است ذکر شود که در طول تاریخ قلعه، هیچ‌گاه دشمنی به آن نفوذ نکرده و نتوانسته آن را فتح کند.

از وجوه جالب توجه در معماری قلعه رودخان، کاربرد طاق های جناغی و انواع مختلف آن و نیز طرح های آجر کاری و سنگ چینی است که نشان از دقت نظر سازندگان آن دارد.

آدرس و دسترسی به قلعه رودخان

قلعه رودخان در حدود ۲۰ کیلومتری شهر فومن، در روستای زیبای رودخان، در استان گیلان قرار دارد.

برای رسیدن به قلعه پس از عبور از شهر فومن، روستاهای گشت، کردمحله، گشت رودخان، سیاه کش، سیدآباد و قلعه رودخان، در جاده ای که نیمی از آن آسفالت و نیمی دیگر خاکی است باید طی مسیر کرد و به روستای حیدرآلات که جاده‌ای اتومبیل رو به آن ختم می‌شود، رسید.

این مسیر تا قلعه را باید با پای پیاده که حدود ۵ کیلومتر است طی کرد. زمان لازم برای طی کردن این مسیر با پای پیاده حدود یک ساعت و نیم است که مقداری از آن را از طریق پله‌های احداثی باید طی کرد.

برای اطلاع از دیگر مکانهای ایران از سایت تفرجنامه دیدن نمایید